Η ιστορία του HIV/AIDS

Το Μάιο του 1991 η πρωτοβουλία καλλιτεχνών Visual AIDS δημιουργεί την κόκκινη κορδέλα (Red ribbon) ως σύμβολο αλληλεγγύης και υποστήριξης για τους ανθρώπους που ζουν με HIV. 

Το Νοέμβριο του ίδιου έτους ο γνωστός μπασκετμπολίστας Μάτζικ Τζόνσον ανακοινώνει δημόσια ότι είναι θετικός στον HIV. Η ανακοίνωσή αυτή συνέβαλε στο να αρχίσουν να διαλύονται τα διαδεδομένα στερεότυπα ότι ο HIV αφορά μόνο τους ομοφυλόφιλους άνδρες.

Λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση του Johnson, πεθαίνει από επιπλοκές του AIDS ο Freddie Mercury, στα 45 του χρόνια. Ο βρετανός τραγουδιστής του συγκροτήματος Queen, την προηγουμένη μέρα είχε ανακοινώσει δημοσίως ότι πάσχει από AIDS.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση του AIDS εγκρίνοντας το πρόγραμμα Europeagainst AIDS, το οποίο υποστήριξε κοινωνικές δράσεις από τα κράτη μέλη της Ε.Ε. για τα επόμενα χρόνια.   

Το 1992, στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, εκλέγεται ο Μπιλ Κλίντον, ο πρώτος πρόεδρος που είχε εντάξει στην προεκλογική του εκστρατεία ζητήματα που αφορούσαν το HIV/AIDS. Ο διάσημος ηθοποιός Άντονι Πέρκινς πεθαίνει από επιπλοκές του AIDS. Λίγα χρόνια πριν είχε προσφερθεί να συμβάλει στην ενημέρωση για την ασθένεια, ενώ πριν το θάνατο του έγραψε:

«Από τους ανθρώπους που συνάντησα σε αυτή τη μεγάλη περιπέτεια στον κόσμο του AIDS έμαθα περισσότερα για την αγάπη, την ανιδιοτέλεια και την ανθρώπινη κατανόηση, από όσα έμαθα ποτέ στον αμείλικτο, ανταγωνιστικό κόσμο στον οποίο πέρασα τη ζωή μου».

Οι θάνατοι διάσημων προσωπικοτήτων από επιπλοκές του AIDS συνεχίζονται και το 1993, με τον διάσημο Ρώσο χορευτή του μπαλέτου Rudolf Nureyev να πεθαίνει στις 6 Ιανουαρίου. Μια ταινία σταθμός κυκλοφορεί το ίδιο έτος με τίτλο «Philadelphia». Η ταινία βασίστηκε σε πραγματική ιστορία και ανέδειξε θέματα που σχετίζονταν με το AIDS, την ομοφυλοφιλία και την ομοφοβία συνεισφέροντας σημαντικά στην αναγνώριση του προβλήματος και την ευαισθητοποίηση.

Το 1994, το AIDS ανακυρρήσσεται ως η κύρια αιτία θανάτου των Αμερικανών ηλικίας 25-44. Οι David Ho και GeorgeShaw αποδεικνύουν ότι μετά την αρχική λοίμωξη, ο HIV αναπαράγεται διαρκώς στο σώμα. Η ανακάλυψη ανοίγει το δρόμο στο συμπέρασμα ότι είναι απαραίτητο να χτυπηθεί ο ιός όσο το δυνατόν νωρίτερα, και με όσο το δυνατόν περισσότερους τρόπους ταυτόχρονα, δηλαδή με συνδυασμούς φαρμάκων. 

Δημιουργείται το Κοινό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για τον HIV και το AIDS (UNAIDS) με σκοπό να αποτελέσει σημείο διασύνδεσης κυβερνήσεων, ιδιωτικού τομέα και κοινοτήτων, φέρνοντας τους ανθρώπους που ζουν με HIV στο τραπέζι της λήψης αποφάσεων και στο κέντρο παρακολούθησης και σχεδιασμού παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση της επιδημίας. Αρχίζει να λειτουργεί δυο χρόνια αργότερα. 

Τον Ιούνιο του 1995 η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) εγκρίνει τον πρώτο αναστολέα πρωτεάσης του ιού ανοίγοντας τη νέα εποχή του συνδυασμού αντιρετροϊκών φαρμάκων υψηλής δραστικότητας (Highly Active Antiretroviral Therapy – HAART).

Ο Greg Louganis, Αμερικανός Ολυμπιονίκης στις καταδύσεις, ανακοινώνει ότι είναι θετικός στον HIV. Η ανακοίνωση προκαλεί αντιδράσεις, καθώς η διάγνωση είχε γίνει έξι μήνες πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1988, αλλά ο ίδιος δεν είχε ανακοινώσει την κατάστασή του και θεωρήθηκε ότι όταν τραυματίστηκε στη διάρκεια κατάδυσής του έθεσε σε κίνδυνο μόλυνσης τους συναθλητές του που κολυμπούσαν στην ίδια πισίνα.

Το 1996 είναι μια σημαντική χρονιά καθώς μέσα σε λίγους μήνες ο FDA ενέκρινε:

• Το πρώτο κατ’ οίκον τεστ HIV
• Ένα τεστ ιικού φορτίου που μετρά το επίπεδο του ιού στο αίμα
• Ένα νέο αντιρετροϊκό που ανήκε στην κατηγορία των μη-νουκλεοσιδικών αναστολέων αντίστροφης μεταγραφάσης
• Το πρώτο τεστ ούρων για τον HIV.

Το πιο σημαντικό γεγονός της χρονιάς έρχεται στο 11ο Διεθνές Συνέδριο για το AIDS στο Βανκούβερ του Καναδά. Ο Dr Julio Montaner παρουσιάζει απτά αποτελέσματα της τριπλής θεραπείας που εφάρμοσε σε ασθενείς. 

Ο συνδυασμός τριών διαφορετικών τύπων αντιρετροϊκών φαρμάκων (Highly Active Antiretroviral Therapy – HAART) θα έχει ως αποτέλεσμα η θνησιμότητα μεταξύ των ασθενών να πέσει σημαντικά δείχνοντας πως η λοίμωξη από HIV μπορεί να μετατραπεί σε μια χρόνια νόσο. 

Αυτό που ακολούθησε του ενθουσιασμού για τη νέα ανακάλυψη ήταν τα ερωτηματικά σε σχέση με την πρόσβαση του φαρμάκου στις χώρες που το έχουν περισσότερη ανάγκη, καθώς το κόστος της θεραπείας έφτανε τα 20.000 δολάρια ετησίως. 

Η εφαρμογή της HAART (Highly Active Antiretroviral Therapy) καθίσταται το νέο πρότυπο θεραπείας. Σε αυτή την εξέλιξη αποδίδεται κατά κύριο λόγο η πρώτη ουσιαστική μείωση (-47%) των θανάτων από AIDS στις ΗΠΑ, που σημειώθηκε το 1997.

Το βασικό θέμα του 12ου Διεθνούς Συνεδρίου για το AIDS που πραγματοποιείται στη Γενεύη της Ελβετίας είναι το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών όσον αφορά την αντιμετώπιση του AIDS. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας προβληματικής το πρόγραμμα UNAIDS ξεκινά το 1998 συζητήσεις με τις φαρμακευτικές εταιρείες. Η συζήτηση αποδεικνύεται δύσκολη, καθώς οι μειωμένες τιμές που θα προσφέρουν αρχικά οι εταιρείες για τα φάρμακα του AIDS, είναι πολύ μακριά από τις οικονομικές δυνατότητες των χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Για το 1999, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το HIV/AIDS είναι η τέταρτη αιτία θανάτου παγκοσμίως και η νούμερο ένα αιτία θανάτου στην Αφρική. Ο Οργανισμός εκτιμά ότι 33 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με τον ιό παγκοσμίως και ότι 14 εκατομμύρια έχουν πεθάνει από AIDS. Οι γυναίκες αποτελούν τώρα το 23% των περιστατικών AIDS στις ΗΠΑ (το 1985 ήταν 7%).

Στη Σύνοδο Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών το 2000 υιοθετούνται οι στόχοι της χιλιετίας, όπου οι ηγέτες των χωρών του πλανήτη δεσμεύονται σε δράση σχετικά με τη φτώχεια, την εκπαίδευση, την ισότητα των φύλων, την υγεία και τη βιωσιμότητα. Ο Στόχος 6 επικεντρώνεται ειδικά στον HIV, με δύο πτυχές: να σταματήσει η εξάπλωση του HIV/AIDS μέχρι το 2015 και να έχει επιτευχθεί έως το 2010 καθολική πρόσβαση σε θεραπεία για όλους όσοι το χρειάζονται.

Εκείνη τη χρονιά πραγματοποιείται το 13ο Διεθνές Συνέδριο για το AIDS στο Ντέρμπαν της Νοτίου Αφρικής. Είναι το πρώτο που διεξάγεται σε μια αναπτυσσόμενη χώρα και μάλιστα σε μια χώρα με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά εξάπλωσης του HIV παγκοσμίως. Στο επίκεντρο του Συνεδρίου βρέθηκαν ο καταστροφικός αντίκτυπος της επιδημίας στην υποσαχάρια Αφρική, αλλά και η τεράστια ανισότητα μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών όσον αφορά την πρόσβαση στη θεραπεία. 

Πρόεδρος της ΝΑ εκείνη την εποχή ήταν ο Thabo Mbeki, ένας από τους αρνητές του AIDS. Μεταγενέστερες επιστημονικές εκτιμήσεις σημειώνουν ότι εξαιτίας της αδράνειας του «αρνητή» προέδρου, η Νότια Αφρική είδε 330.000 «αχρείαστους» θανάτους στη διάρκεια της διακυβέρνησής του. Στο Συνέδριο, 5.000 επιστήμονες δημοσίευσαν τη Διακήρυξη του Ντέρμπαν ως απάντηση στους αρνητές του AIDS.